انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران

آیا انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران را می‌شناسید؟

شرکت سهامی عام  یکی از  انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران   

شرکت سهامی عام، شرکتی است بازرگانی (ولو اینکه موضوع عملیات آن، امور بازرگانی نباشد) که سرمایه‌ی آن به سهام تقسیم شده و بخشی از این سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌شود. به این صورت که مؤسسان شرکت می‌توانند برای تامین سرمایه‌ی شرکت، با انتشار اوراق پذیره‌نویسی، اشخاص ثالث یعنی مردم را در تأمین سرمایه سهیم کنند. حداقل سرمایه لازم برای تشکیل شرکت سهامی مبلغ 500.000 ریال می‌باشد.  در شرکت سهامی عام، تعداد سهامداران نباید از پنج نفر کمتر باشد و مسئولیت سهامداران، محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست، به این معنا که در آن سهامداران تا میزانی که سهم قبول کرده‌اند، مسئول هستند و اضافه بر آن مسئولیتی ندارند و اگر شرکت به نحوی متضرر شد که مبلغی هم بدهکار شد، صاحبان سهام ملزم به پرداخت دیون شرکت نخواهند بود. مثلاً شرکتی که سرمایه‌ی آن دو میلیون ریال است اگر ورشکست شود به نحوی که پانصد هزار ریال کسر بیاورد، طلبکاران حق مطالبه از سهامداران را نخواهند داشت زیرا شخصیت و اعتبار سهامداران به هیچ‌وجه در شرکت دخالتی ندارد  در این شرکت، عبارت «سهامی عام»» باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن، بدون فاصله با نام شرکت در کلیه‌ی اوراق و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت بطور روشن و خوانا قید شود.

شرکت سهامی خاص     

شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه‌ی آن توسط مؤسسین شرکت تأمین شده است. این شرکت از حداقل سه سهامدار تشکیل می‌شود و ویژگی بارزش این است که صاحبان سرمایه، که به سهامدار تعبیر می‌شوند، دارای اوراق سهم هستند نه اینکه سهم‌الشرکه داشته باشند. در این نوع شرکت، سرمایه به سهام مساوی تقسیم شده و هر سهامدار مالک تعدادی از این سهام است. در این صورت، هر یک از سهامداران، مالک تعدادی سهم است و می‌تواند تعدادی از آن‌ها را به کسانی که می‌خواهد منتقل کند. علی الاصول، این انتقال آزاد است و این امر، از دیگر خصایص عمده شرکت سهامی خاص به‌شمار می‌رود. شرکت سهامی خاص دو ویژگی دیگر نیز دارد. اول اینکه در آن، مسئولیت سهامداران محدود به مقدار سهام آن‌هاست. چیزی که در مورد شرکت با مسئولیت محدود نیز صادق است؛ دوم اینکه مؤسسان شرکت، یعنی سهامداران اولیه آن، نمی‌توانند با پذیره‌نویسی، یعنی با مراجعه به عموم مردم، سرمایه شرکت را تأمین کنند و آورندگان سرمایه فقط خود مؤسسان هستند، پس در این شرکت، صدور اعلامیه‌ی پذیره‌نویسی وجود ندارد. نکته‌ی قابل توجه آن است که، سرمایه‌ی شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک‌میلیون ریال باشد. در صورتی‌که به عللی سرمایه‌ی شرکت تقلیل پیدا کند، باید سهامداران در ظرف یک‌سال آن را جبران کنند و در غیر این صورت شرکت را به نوع دیگری از شرکت‌ها از قبیل «با مسئولیت محدود» یا «تضامنی» تبدیل کنند.

همچنین در عنوان شرکت باید کلمه‌ی «خاص» قبل از ذکر نام شرکت یا بعد از آن بلافاصله اضافه شود. مانند: «شرکت سهامی خاص الوند» و قید کلمه‌ی خاص باید در تمام نوشته‌های شرکت به‌وضوح مشخص باشد. زیرا این نوع شرکت‌ها در حقیقت یک قسم از شرکت سهامی خانوادگی و خصوصی است که مراجعه کنندگان باید اطلاع داشته باشند.

سهام شرکت “سهامی خاص” امکان عرضه و معامله در بورس اوراق بهادار را ندارد  مگر در صورتی‌که شرکت تبدیل به “سهامی عام” شود و معامله در بورس نیز منوط به پذیرش در بورس است.
بنابراین صرفا سهام شرکت “سهامی عام” قابلیت معامله در بورس را دارد. ولی این بدان معنا نیست که هر شرکت سهامی عامی قادر به معامله در بورس است.

شرکت با مسئولیت محدود

یکی دیگر از انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران شرکت با مسئولیت محدود است. این شرکت نیز از حداقل دو شریک تشکیل می‌شود؛ ولی در آن، برخلاف شرکت‌های تضامنی و نسبی، مسئولیت شرکا در قبال طلبکاران شرکت محدود به آورده‌ی آن‌ها در شرکت است پس شرکت با مسئولیت محدود این امتیاز عمده را برای شرکا دارد که مسئولیت آن‌ها را در عملیات شرکت محدود به آورده‌ی آن‌ها در شرکت می‌کند. در مثال بالا، اگر دارایی شرکت با مسئولیت محدود ۱۰۰ هزار ریال باشد و برای پرداخت طلب طلبکاران کافی نباشد، طلبکاران بابت باقی‌مانده‌ی طلب خود، یعنی ۲۰ هزار ریال دیگر، نسبت به دارایی شخصی شرکا حقی نخواهند داشت. وجوه مشترک این شرکت با شرکت‌های تضامنی و نسبی این است که اولاً سرمایه‌ی شرکت به صورت سهام نیست، بلکه هر شریکی درصدی از سرمایه را مالک است که از آن به سهم‌الشرکه تعبیر می‌شود؛ ثانیاً سهم‌الشرکه را نمی‌توان بدون رضایت سایر شرکا به دیگران منتقل کرد. تشکیل شرکت با مسئولیت محدود بسیار ساده‌تر از تشکیل شرکت سهامی و حتی شرکت سهامی خاص است. کافی است که دو نفر شریک وجود داشته باشند تا شرکت، با جمع شرایط دیگر، تشکیل شود. اداره کردن شرکت با مسئولیت محدود نیز آسان‌تر است و معمولاً توسط یک یا دو مدیر انجام می‌شود؛ در حالی که شرکت سهامی لااقل باید یک هیئت مدیره‌ی سه نفره داشته باشد. در شرکت با مسئولیت محدود، نهاد کنترل کننده وجود ندارد، مگر آنکه تعداد شرکا از دوازده نفر بیشتر باشد که در این صورت، تشکیل یک هیئت نظار یا هیئت بازرسان ضروری است.

شرکت نسبی

از دیگر انواع شرکت‌های تجاری شرکت نسبی شرکتی است که براي امور تجاری تحت عنوان اسم مخصوصی بین دو یا چندنفر تشکیل و مسئولیت هریک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته‌اند. شرکت نسبی از جنبه‌های مختلف مانند شرکت تضامنی است؛ ولی برخلاف شرکت اخیر، مسئولیت شرکای شرکت به نسبت مالکیت آن‌ها در سرمایه‌ی شرکت تعیین می‌شود. برای مثال، هرگاه شرکت، چهارنفر شریک داشته باشد و هر یک از شرکا، مالک یک‌چهارم سرمایه‌ی شرکت باشند، هر شریکی باید یک‌چهارم از طلب طلبکاران شرکت را بپردازد. اگر طلبکاران به شرکت مراجعه کنند و شرکت قادر به پرداخت تمامی دیون خود به طلبکاران نباشد، طلبکاران می‌توانند بقیه‌ی طلب خود از شرکت را از شرکا بگیرند؛ اما چون مسئولیت شرکا تضامنی نیست، طلبکاران فقط یک‌چهارم از مطالبات خود را از هر شریک می‌گیرند و برای سه‌چهارم دیگر باید به سه‌شریک دیگر مراجعه کنند. برای نمونه، اگر سرمایه‌ی شرکت ۱۰۰ هزار ریال و سهم‌الشرکه‌ی هر شریک ۲۵ هزار ریال باشد، هرگاه دارایی شرکت حین تقاضای طلبکاران فقط ۱۰۰ هزار ریال، اما طلب طلبکاران ۱۲۰ هزار ریال باشد، طلبکاران بابت ۲۰ هزار ریال باقی‌مانده از طلب خود ـ که شرکت قادر به پرداخت آن نبوده است ـ می‌توانند به هر شریک فقط تا سقف ۵ هزار ریال مراجعه کنند که این مقدار را هر شریک باید از دارایی شخصی خود پرداخت کند.

شرکت تضامنی

شرکت  تضامنی: شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوص برای امور تجارتی بین دو یا چندنفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه‌ی تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراردادی که بین شرکا برخلاف این ترتیب داده شده باشد، در مقابل اشخاص کان لم یکن خواهد بود. در اسم شرکت تضامنی، باید عبارت (شرکت تضامنی) و لااقل اسم یک نفر از شرکا ذکر شود. در صورتی که اسم شرکت، مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل «و شرکا» و یا «و برادران قید شود.»

تعداد حداقل شرکا در این شرکت ۲ نفر است که هردو «شریک ضامن» نام می‌گیرند. خصوصیت تعهد شرکای ضامن این است که هریک از آنان مسئول پرداخت تمام بدهی شرکت در مقابل طلبکاران است و مسئولیتش به آورده‌ای که به شرکت آورده، محدود نمی‌شود به عبارت دیگر اگر دارایی شرکت براي تأدیه تمام قروض شرکت ناکافی باشد، هریک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض است درنتیجه باید اذعان داشت که مسئولیت شریک علاوه براینکه شخصی است، تضامنی نیز هست؛ یعنی هر شریک مسئول پرداخت تمام دیون شرکت است. اگر طلبکاران شرکت تضامنی نتوانند با مراجعه به شرکت، طلب خود را دریافت کنند، می‌توانند پس از انحلال شرکت به شریک مراجعه کنند و شریک باید از دارایی شخصی خود طلب طلبکاران را بپردازد؛ کافی است که شخص ثابت کند طلبکار شرکت بوده و طلبش پرداخت نشده تا بتواند پس از انحلال شرکت بطور مستقیم به شرکا مراجعه کند.

شرکت‌های مختلط

از دیگر موارد انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران شرکت‌های مختلط است. گاهی در عمل دیده می‌شود که شرکت‌های سرمایه‌ای یعنی شرکت‌های سهامی یا شرکت مسئولیت محدود با شرکت‌های ضمانتی یعنی هریک از شرکت‌های تضامنی یا نسبی، با یکدیگر مخلوط شده و نوع دیگری از شرکت پیدا می‌شود. به این طریق که یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک که مسئولیت آن‌ها محدود است هر دو در شرکت واحدی دارای سهم می‌شوند.        

بیشتر در مواردی که تاجری احتیاج به پول دارد و نمی‌خواهد قرض کند چند شریک در شرکت خود وارد می‌کند و مسئولیت آن‌ها را به میزان سرمایه‌ محدود می‌سازد و خود تمام تعهدات شرکت را ضمانت می‌کند. بنابراین اگر بعد از ادای دین از سرمایه‌ی شرکت، چیزی از قروض باقی مانده باشد شریک یا شرکای ضامن متضامناً مسئول پرداخت هستند و به شرکایی که مسئولیت محدودی به میزان سرمایه دارند ارتباط پیدا نمی‌کند.

انواع شرکت‌های مختلط

1.شرکت مختلط غیرسهامی: در آن شرکاء ضامن و شرکاء با مسئولیت محدود هر دو جمع می‌شوند و شرکاء ضامن به طریق شرکت تضامنی و شرکاء دیگر به طریق شرکت با مسئولیت محدود رفتار می‌کنند. شرکت مختلط غیر سهامی، شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می‌شود. شریک ضامن، مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته است  یا باید بگذارد. در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکای ضامن قید شود.

2.شرکت مختلط سهامی: شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن  تشکیل می‌شود. شرکای سهامی کسانی هستند که سرمایه آن‌ها  به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی القیمه درآمده و مسئولیت آن‌ها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه‌ی او به‌صورت سهام درنیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. در صورت تعدد شریک ضامن، مسئولیت آن‌ها در مقابل طلبکاران و روابط آن‌ها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود. در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و لااقل اسم یکی از شرکای ضامن قید شود. مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکای ضامن است. شرکای سهامدار حق مدیریت بر شرکت را ندارند و مدیریت شرکت برعهده شرکاء ضامن است.

برای ثبت شرکت خود با مشاوران ما در آکادمی کلهر تماس بگیرید