هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی
هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی چه شرایطی دارد؟ در بحث هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی باید توجه داشته باشید که یکی از ارکان اداره کننده شرکت‌های سهامی، هیئت‌مدیره می‌باشد، هیئت‌مدیره متشکل از حداقل سه‌تن شخص حقیقی یا حقوقی است. که در مجمع عمومی عادی توسط سهامداران انتخاب می‌شوند و به عنوان نماینده سهامداران مسئول اداره شرکت می‌باشند. هیئت‌مدیره دارای اختیارات گسترده‌ای برای اداره شرکت می‌باشد، از این رو قانونگذار برای انتخاب هیئت‌مدیره شرایطی را پیش‌بینی نموده و تکالیف زیادی بر عهده مدیران قرار داده است. در این نوشتار شرایط هیئت‌مدیره و تکالیف قانونی مدیران را بررسی می‌کنیم.
شرایط عضویت هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی
۱) اهلیت:
برای اینکه بتوانیم شخص حقیقی را بهعنوان عضو هیئت مدیره انتخاب کنیم، فرد باید حداقل 18 سال داشته باشد. این شرط در قانون تجارت به صراحت بیان نشده است اما در ماده 111 لایحه اصلاحی قانون تجارت تحت عنوان محجورین افراد زیر 18 سال را از عضویت در هیئت‌مدیره ممنوع نموده است. همچنین مطابق قانون مدنی و اصول کلی حقوقی این امر استنباط می‌شود. در خصوص شخص حقوقی محدودیت سنی مطرح نمی‌شود، اما شخصی که بهعنوان نماینده شخض حقوقی معرفی می‌شود، باید حداقل 18 سال سن داشته باشد. علاوه بر این در اساسنامه می‌توانیم شرایط خاصی برای اعضای هیئت‌مدیره در شرکت‌های سهامی در نظر بگیریم. مثلا اینکه در رشته خاصی تحصیل کرده باشد یا توانایی در حرفه یا فن خاصی داشته باشند یا سن مشخصی تعیین شده باشد.
۲) سهامدار بودن:
اعضای هیئت‌مدیره باید سهامدار باشند، البته میزان سهم در اساسنامه مشخص می‌شود.
ماده ۱۱۴ لایحه اصلاحی قانون تجارت بیان می‌دارد؛ مدیران باید تعداد سهامی را که اساسنامه شرکت مقرر کرده است دارا باشند. این سهام وثیقه است و تضمینی برای جبران خسارت‌هایی است که مدیر به‌شرکت وارد می‌کند.
۳) شخص حقوقی و حقیقی
عضو هیئت‌مدیره در شرکت‌های سهامی می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد. شخص حقوقی باید نماینده معرفی کند. از آنجایی‌که نماینده شخص حقوقی در جلسات هیئت‌مدیره حاضر می‌شود و در تصمیمات دخیل است لذا، چنانچه تخلفی از نماینده سر بزند که مطابق قانون تجارت جرم باشد، نماینده شخصا مسئولیت دارد و چنانچه به‌دلیل تصمیمات اتخاذ شده در شرکت، خسارتی به سهامداران وارد شود، نماینده و شخص حقوقی هر دو مسئول جبران خسارت وارده هستند. انتخاب نماینده شخص حقوقی با هیئت‌مدیره شخص حقوقی و یا مدیرعامل شخص حقوقی است.
اشخاصی که بهموجب قانون نمی‌توانند بهعنوان عضو هیئت مدیره انتخاب شوند:
1.اشخاص مشمول ماده ۱۱۱ قانون تجارت:
- محجورين و كساني كه حكم ورشكستگي آن‌ها صادر شده است.
- كساني كه به‌علت ارتكاب جنايت با يكي از جنحه‌هاي ذيل بهموجب حكم قطعي از حقوق اجتماعي كلاً يا بعضاً محروم شده باشند در مدت محروميت:
سرقت -خيانت در امانت-كلاهبرداري- جنحه‌هايي كه بهموجب قانون در حكم خيانت در امانت يا كلاهبرداري شناخته شده است -اختلاس-تدليس- تصرف غيرقانوني در اموال عمومي.
تبصره – دادگاه شهرستان به تقاضاي هر ذينفع، حكم عزل هر مديري را كه برخلاف مفاد اين ماده انتخاب شود يا پس از انتخاب مشمول مفاد اين‌ماده گردد، صادر خواهد كرد و حكم دادگاه مزبور قطعي خواهد بود.
2.اشخاص مشمول اصل يك‌صد و چهل و يكم:
رئیس جمهور, معاونان رئیس جمهور, وزیران و کارمندان دولت نمی‌توانند بیش از یک شغل دولتی داشته باشند و داشتن هر نوع شغل دیگر در موسساتی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن متعلق به‌دولت یا موسسات عمومی است و نمایندگی مجلس شورای اسلامی و وکالت دادگستری و مشاوره حقوقی و نیز ریاست و مدیریت عامل یاعضویت در هیئت‌مدیره انواع مختلف شرکت‌های خصوصی, جز شرکت‌های تعاونی ادارات و موسسات برای آنان ممنوع است.
سمت‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی از این حکم مستثنی است.
طرز کار هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی
-
دعوت اعضای هیئت‌مدیره
ترتيب دعوت و تشكيل جلسات هيئت‌مديره را اساسنامه تعيين خواهد كرد. رئيس هيئت‌مديره موظف به دعوت و اداره جلسات هيئت‌مديره می‌باشد. از طرفی عده‌اي از مديران كه اقلاً يك‌سوم اعضاء هيئت‌مديره را تشكيل دهند مي‌توانند در صورتي كه از تاريخ تشكيل آخرين جلسه هيئت‌مديره حداقل يك‌ماه گذشته باشد با ذكر دستور جلسه هيئت‌مديره را دعوت نمايند.
حد نصاب جلسات هيئت‌مديره: براي تشكيل جلسات هيئت‌مديره حضور بيش از نصف اعضاء هيئت مديره لازم است. تصميمات بايد به اكثريت آراء حاضرين اتخاذ گردد. مگر آن كه در اساسنامه اكثريت بيشتري مقرر شده باشد. اعضای هیئت‌مدیره باید شخصا در جلسات هیئت‌مدیره حضور یابند و حق ندارند به‌جای خود وکیل یا نماینده معرفی کنند.
چنانچه عضو هیئت‌مدیره وکیل یا نماینده معرفی کند در حکم غایب است و نماینده یا وکیل حق شرکت در رای‌گیری ندارد و در حدنصاب تشکیل جلسه به حساب نمی‌آید.
در حد نصاب جلسات هیئت‌مدیره میزان سهام اعضاء تاثیری در رای‌گیری و نصاب تشکیل جلسه ندارد و هر شخص یک رای دارد.
اختیارات هیئت مدیره:
هیئت مدیره در شرکت‌های سهامی جز درباره موضوعاتي كه بهموجب مقررات قانون تجارت اخذ تصميم و اقدام در صلاحيت خاص مجامع عمومي است مديران شركت داراي كليه اختيارات لازم براي اداره امور شركت مي‌باشند. مشروط بر آن‌كه تصميمات و اقدامات آن‌ها در حدود موضوع شركت باشد. محدود‌كردن اختيارات مديران در اساسنامه يا به موجب تصميمات مجامع عمومي، فقط از لحاظ روابط بين مديران و صاحبان سهام معتبر بوده و در مقابل‌اشخاص ثالث باطل و كان‌لم‌يكن است. برای مثال اگر موضوع عملیات یک شرکت سهامی واردات و توزیع لوازم الکترونیکی باشد و مدیران آن شرکت، فقط حق انعقاد معاملاتی تا سقف 200 میلیون تومان را داشته باشند ولی اقدام به انعقاد معامله‌ای به ارزش 300 میلیون تومان برای خرید لوازم الکترونیکی بنمایند، گرچه این تعهد بیش از اختیارات مدیران بوده است، اما اشخاصی که با شرکت وارد معامله شده‌اند، همچنان حق رجوع به شرکت بابت اجرای تعهد 300 میلیونی را دارند و شرکت نمی‌تواند در برابر آن‌ها به محدود شدن اختیار مدیران خود استناد کند.
اما اگر اعضاء هیئت‌مدیره اقدام به انعقاد قراردادی نمایند که در راستای فعالیت‌های شرکت نباشد، برای مثال در شرکتی که موضوع آن واردات و توزیع لوازم الکترونیکی است، اقدام به انعقاد قراردادی به‌نام شرکت، درباره فروش برنج بنمایند؛ در این صورت دیگر اشخاص معامله کننده با شرکت، نسبت به مبلغ مابه التفاوت حق رجوع به شرکت را ندارند و باید به خود مدیران امضاء کننده رجوع نمایند، چرا که معامله مزبور کلاَ از موضوع شرکت خارج بوده است.
اگر اعضاء هیئت‌مدیره بیش از سقف اختیارات‌شان تعهداتی نموده باشند و طلبکاران بابت آن تعهدات به شرکت مراجعه و طلب خود را از شرکت وصول نمایند، شرکت نیز می‌تواند به مدیران امضاء کننده آن قراردادها برای جبران خسارات وارده رجوع نماید.
تعیین سمت اعضای هیئت مدیره:
هيئت‌مديره در اولين جلسه خود از بين اعضاي هيئت‌مدیره يك‌رئيس و يك نايب رئيس براي هيئت‌مديره تعيين مي‌نمايد. مدت رياست رئيس و نيابت نايب رئيس هيئت‌مديره بيش از مدت عضويت آن‌ها در هيئت‌مديره نخواهد بود. هيئت‌مديره در هر موقع‌مي‌تواند رئيس و نايب رئيس هيئت‌مديره را از سمت‌هاي مذكور عزل كند. هر ترتيبي خلاف اين ماده مقرر شود كان‌لم‌يكن خواهد بود.
انتخاب مدیرعامل
هيئت‌مديره بايد اقلاً يك‌نفر شخص حقيقي را به‌مديريت عامل شركت برگزيند و حدود اختيارات و مدت تصدي و حق‌الزحمه او را‌تعيين كند. در صورتي كه مديرعامل عضو هيئت‌مديره باشد دوره مديريت عامل او از مدت عضويت او در هيئت‌مديره بيشتر نخواهد بود. مدير عامل‌شركت نمي‌تواند در عين‌حال رئيس هيئت‌مديره همان شركت باشد مگر با تصويب سه‌چهارم آراء حاضر در مجمع عمومي.
هيئت‌مديره در هر موقع مي‌تواند مدير عامل را عزل نمايد.
هيچ‌كس نمي‌تواند در عين‌حال مديريت عامل بيش از يك‌شركت را داشته باشد.
نام و مشخصات و حدود اختيارات مدير عامل بايد با ارسال نسخه‌ای از صورتجلسه هيئت‌مديره به مرجع ثبت شركت‌ها اعلام و پس‌از ثبت در روزنامه رسمي آگهي شود.
حق‌الزحمه مدیرعامل توسط هیئت‌مدیره تعیین می‌گردد و مدت تصدی مدیرعامل نیز توسط هیئت‌مدیره تعیین می‌شود.
مدیرعامل نماینده هیئت‌مدیره و مجری مصوبات هئت‌مدیره می‌باشد. چنانچه مدیرعامل عضو هیئت‌مدیره نباشد در جلسات هیئت‌مدیره می‌تواند شرکت کند اما حق رای ندارد و در نصاب تشگیل جلسه تاثیری ندارد.
هیئت‌مدیره در شرکت‌های سهامی باید توجه داشته باشد مدیرعاملی را که انتخاب می‌کند مشمول ماده 111 قانون تجارت و اصل 141 قانون اساسی نباشد که پیشتر در شرایط هیئت‌مدیره به تفصیل بیان شد.
انتخاب مدیر عامل می‌تواند چند حالت داشته باشد:
1-مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره
2-مدیرعامل خارج از هیئت‌مدیره و از سهامداران
3-مدیرعامل خارج از هیئت‌مدیره و خارج از سهامدارن
بنابراین مدیر عامل برخلاف عضو هیئت‌مدیره می‌تواند سهامدار نباشد ولی الزاما باید شخص حقیقی باشد.
انجام مراحل ثبت شرکت خود را در کوتاه‌ترین زمان به آکادمی کلهر بسپارید.