حقوق سهامداران شرکت سهامی قسمت چهارم
حق دریافت سود سالانه مالکین سهام را در مبحث حقوق سهامداران شرکت سهامی قسمت چهارم برای شما بازگو می‌کنیم تا بیشتر با حقوق آن‌ها آشنا شوید؛ مالکین سهام مادامی که سهام را در اختیار دارند، مشارکت در سودآوری شرکت از حقوق آن‌ها می‌باشد. یكی از اهداف خریداران سهم یک شركت، آن است كه در سود آن شركت، سهیم شوند. تقسیم سود میان سهامداران براساس میزان سهامی است که در اختیار دارند و توسط مجمع عمومی عادی سالانه معین می‌شود. این سود در طول زمان می‌تواند مبلغ قابل توجهی برای سهامداران باشد. طبق ماده 90 لایحه اصلاح قانون تجارت، تقسيم سود و اندوخته بين صاحبان سهام فقط پس از تصويب مجمع عمومي جايز خواهد بود و در صورت وجود منافع، تقسيم ده درصد از سود ويژه سالانه بين صاحبان سهام الزامی است.
منظور از سود، سود قابل تقسیم می‌باشد که، عبارت است از سود خالص سال مالی شرکت منهای زیان‌های سال‌های مالی قبل و اندوخته قانونی ناشی از کسر یک بیستم از سود خالص در هر سال و سایر اندوخته‌های اختیاری به علاوه سود قابل تقسیم سال‌های قبل که تقسیم نشده است. (ماده 239 لایحه اصلاح قانون تجارت)
سود قابل تقسیم باید به صورت نقد به صاحب سهم پرداخت شود نه به صورت سهام جدید، مگر در قالب افزایش سرمایه، اما انتقال اندوخته قانونی به سرمایه در هیچ قالبی مجاز نیست. (تبصره 2 ماده 158 لایحه اصلاح قانون تجارت)
به طور اصولی میزان سود قابل تقسیم، با توجه به ارزش اسمی سهام متعلق به هر کدام از سهامداران تعیین می‌شود. اما اگر برای بعضی از سهام امتیازی معین شده باشد، این ترتیب اصولی برهم می خورد. برای مثال، ممکن است امتیاز این گونه سهام که به آن سهام ممتاز می‌گویند، این باشد که صاحب آن‌ها قبل از سهامداران دیگر سود خود را دریافت کند یا مبلغی بیش از سهامداران دیگر به او اختصاص داده شود.
در هر حال پرداخت سود موکول به این است که سودی حاصل شده باشد؛ در غیر این صورت، پرداخت هر گونه وجهی به صاحبان سهام به منزله پرداخت سود موهوم است که قانون‌گذار آن را ممنوع اعلام کرده است، مانند وقتی که پیش از رسیدن سال مالی یا بررسی حساب‌ها مبالغی میان صاحبان سهام تقسیم شود. پرداخت سود موهوم، در واقع، به منزله تقسیم سرمایه است که آن هم وثیقه پرداخت طلب طلبکاران از شرکت می‌باشد. قانون گذار در بند اول ماده 258 لایحه قانونی 1347 برای رئیس شرکت و اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل آن که بدون صورت دارایی و ترازنامه یا به استناد صورت دارایی و ترازنامه مزبور سود موهومی را بین سهام داران تقسیم کرده باشند، مجازات حبس از یک سال تا سه سال معین کرده است. بدیهی است پرداخت سود موهوم موجب مسئولیت مدنی پرداخت کنندگان است که اشخاص ذی نفع می توانند دعوای راجع به آن را به طور مستقل یا به تبع دعوای جزایی در دادگاه صلاحیت دار مطرح کنند. علاوه بر این، براساس مقررات عام، صاحبان سهم مکلف به اعاده مبالغی هستند که من غیر حق دریافت کرده اند، خواه منافع موهوم را آگاهانه دریافت کرده باشند، خواه از موهوم بودن آن آگاه نبوده باشند.
نحوه پرداخت سود قابل تقسیم توسط مجمع عمومی تعیین می‌شود و اگر مجمع عمومی در خصوص نحوه پرداخت تصمیمی نگرفته باشد، هیئت مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد نمود. ولی در هر حال، پرداخت سود به صاحبان سهام باید ظرف هشت ماه پس از تصمیم مجمع عمومی راجع به تقسیم سود انجام پذیرد (ماده 240 لایحه اصلاح قانون تجارت)
سهیم شدن در دارایی شرکت
هر یک از سهامداران به نسبت سهامشان در دارایی شرکت سهیم هستند. بنابراین:
1. صاحبان سهام در زمان حیات شرکت، در صورت تصمیم به افزایش سرمایه، به نسبت سهامی که مالکند در خرید سهام جدید حق تقدم دارند.
2. در زمان انحلال شرکت و پس از پرداخت بدهی‌های آن شرکاء، به نسبت سهام خود در شرکت، از دارایی باقی‌مانده سهم خواهند برد، مگر این‌که برخی از شرکاء دارای سهام ممتاز باشند و امتیاز سهام آنان این باشد که، در زمان تقسیم دارایی شرکت، ترجیحاً مبلغ سهام ممتاز پرداخت شود و پس از پرداخت این سهام چیزی باقی نماند که به نسبت سهام عادی پرداخت شود.