انواع شرکتهای تجاری | قسمت اول

قبل از شروع مبحث، مقدمه ای در خصوص انواع شرکتهای تجاری را در این مقاله برای شما ذکر می‌کنیم؛ مطالعات صورت گرفته از تاریخ نشان می‌دهد که احتمالاً از همان زمان‌های اولیه که مردم با امر تجارت آشنایی حاصل نموده اند مسئله مشارکت مورد توجه آن‌ها قرار داشته است.

• در مجمع القوانین حمورابی مقرراتی در مورد تاسیس شرکتها و تنظیم قراردادهای مربوط به آن‌ها وجود داشت و ماده 7 آن قانون مشتمل بر وجود شرکت در آن زمان می‌باشد.
• با این اوصاف، شرکتها از قدیم معمول بوده‌اند اما اهمیتی را که امروزه دارند، دارا نبوده‌اند. در آن زمان شرکت بیشتر جنبه خانوادگی و اعتماد به یکدیگر را داشته و حوزه عمل آن‌ها محدود بوده است.
• از آغاز قرن 12 شرکتها رو به توسعه نهاده و مخصوصاً بین تجار ایتالیای شمالی رواج پیدا کرده است که، شباهت‌هایی به شرکت‌های امروزی دارد و از قرون وسطی نیز مسئولیت تضامنی و ثبت شرکت‌ها معمول بوده است.

در حقوق ما نخستین قانون تجاری که در آن از شرکت‌های تجاری بحث شده، قانون 25 دلو 1303 می باشد. بعد از آن قوانین 12 فروردین و 12 خرداد 1304 شمسی به تصویب رسید. اما نخستین قانونی که اولین بار در خصوص شرکت‌های تجاری وضع شد قانون مصوب 3/2/1311 است که از آن زمان تاکنون قانون تجارت ایران می‌باشد. این قانون بعدها به موجب لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/47 اصلاح گردید.

انواع شرکتهای تجاری

امروزه اکثر مردم سعی بر آن دارند که، فعالیت‌های خود را در زمینه‌های اقتصادی، صنعتی، کشاورزی، تولیدی و غیره تحت یک قالب سازماندهی شده انجام دهند، بنابراین تمایل بیشتری به تاسیس انواع شرکت‌ها نشان می‌دهند تا از مزایای این شرکت‌ها استفاده کنند. اما در عمل با توجه به عدم آگاهی مردم از مباحث پیچیده حقوقی و مواد قانونی مربوطه و عدم استفاده از کارشناسان و متخصصان در رفع مشکلات حقوق و ثبتی بوجود آمده، موجب سردرگمی موسسین و اعضای شرکت‌ها شده و خود نیز اغلب موارد با ضرر و زیان‌های غیر قابل جبرانی رو برو می‌شوند. لذا وقتی عده ای می‌خواهند فعالیت‌های خود را در قالب شرکت‌های تجاری انجام دهند. بایستی:

اولاَ: با انواع شرکت ها و مزایا و معایب آن‌ها آشنایی داشته باشند.

ثانیاَ: با اطلاع از وظایف و اختیارات و نحوه انتخاب مدیران شرکت و تشریفات خاص قانونی، جهت به ثبت رساندن شرکت‌های مزبور اقدام کنند؛ در غیر این صورت با مشکلات متعددی روبرو خواهند شد. بدین جهت، در این نوشتار به معرفی مختصری از انواع شرکت‌های تجاری می‌پردازیم.

مطابق ماده 571 قانون مدنی، شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئ واحد به‌نحو اشاعه که ممکن است، در نتیجه اراده افراد بوجود آید که آن را اختیاری نامند و یا ممکن است بدون اراده بوجود آید که آن را قهری نامند.

تعریفی که از شرکت در قانون مدنی آمده کافی نیست و در قانون تجارت نیز از آن تعریفی به عمل نیامده است اما در تعریف شرکت به مفهوم تجاری آن می توان گفت: شرکت عَقدیست که به موجب آن دو یا چند شخص توافق می‌کنند آورده‌های خود را به قصد تحصیل سود مشترکاً مورد تجارت قرار دهند.

ماده 20 قانون تجارت انواع شرکت‌های تجاری را بیان کرده است. این شرکت‌ها عبارتند از: شرکت‌های سهامی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف.

با تصویب قانون بخش تعاونی (مصوب 1370) شرکت‌های تعاونی، دیگر تابع قانون تجارت نیستند؛ هر چند ممکن است به سبب انجام دادن امور تجاری، تاجر تلقی شوند. مشاوران آگاه ما در آکادمی کلهر آماده پاسخگویی به تمام سوالات شما در زمینه انواع شرکتهای تجاری هستند. با ما در تماس باشید.

انواع شرکت‌های تجاری در قانون تجارت ایران

شرکت سهامی عام

شرکت سهامی عام، شرکتی است بازرگانی (ولو اینکه موضوع عملیات آن، اموربازرگانی نباشد) که سرمایه‌ی آن به سهام تقسیم شده و بخشی از این سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌شود؛ به این صورت که مؤسسان شرکت می‌توانند برای تامین سرمایه‌ی شرکت، با انتشار اوراق پذیره‌نویسی، اشخاص ثالث یعنی مردم را در تأمین سرمایه سهیم کنند. حداقل سرمایه لازم برای تشکیل شرکت سهامی مبلغ 500.000 ریال می‌باشد. در شرکت سهامی عام، تعداد سهامداران نباید از پنج نفر کمتر باشد و مسئولیت سهامداران، محدود به مبلغ اسمی سهام آن‌هاست به این معنا که، در آن سهامداران تا میزانی که سهم قبول کرده‌اند، مسئول هستند و اضافه بر آن مسئولیتی ندارند و اگر شرکت به نحوی متضرر گردید که مبلغی هم بدهکار شد، صاحبان سهام ملزم به پرداخت دیون شرکت نخواهند بود. مثلاً شرکتی که سرمایه‌ی آن دو میلیون ریال است اگر ورشکست شود به نحوی که پانصد هزار ریال کسر بیاورد، طلبکاران حق مطالبه از سهامداران را نخواهند داشت زیرا، شخصیت و اعتبار سهامداران به هیچ وجه در شرکت دخالتی ندارد. در این شرکت، عبارت «سهامی عام» باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن، بدون فاصله با نام شرکت در کلیه‌ی اوراق و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت به طور روشن و خوانا قید شود.

شرکت سهامی خاص

شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه‌ی آن توسط مؤسسین شرکت تأمین شده است. این شرکت از حداقل سه سهامدار تشکیل می‌شود و ویژگی به‌ارزش این است که صاحبان سرمایه، که به سهامدار تعبیر می‌شوند، دارای اوراق سهم هستند نه اینکه سهم‌الشرکه داشته باشند. در این نوع شرکت، سرمایه به سهام مساوی تقسیم شده و هر سهامدار مالک تعدادی از این سهام است. در چنین صورتی، هر یک از سهامدار، مالک تعدادی سهم است و می‌تواند تعدادی از آن‌ها را به کسانی که می‌خواهد منتقل کند. علی‌الاصول، این انتقال آزاد است و این امر، از دیگر خصایص عمده شرکت سهامی خاص به شمار می رود. شرکت سهامی خاص دو ویژگی دیگر نیز دارد. اول اینکه در آن، مسئولیت سهامداران محدود به مقدار سهام آن‌هاست، چیزی که در مورد شرکت با مسئولیت محدود نیز صادق است؛ دوم اینکه مؤسسان شرکت، یعنی سهامداران اولیه آن، نمی‌توانند با پذیره‌نویسی، یعنی با مراجعه به عموم مردم، سرمایه شرکت را تأمین کنند و آورندگان سرمایه فقط خود مؤسسان هستند، پس در این شرکت، صدور اعلامیه‌ی پذیره‌نویسی وجود ندارد. نکته‌ی قابل توجه آن است که سرمایه‌ی شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد. در صورتی‌که به عللی سرمایه‌ی شرکت تقلیل پیدا کند، باید سهامداران در ظرف یک سال آن را جبران کنند و در غیر این صورت شرکت را به نوع دیگری از شرکت‌ها از قبیل «با مسئولیت محدود» یا «تضامنی» تبدیل کنند.

همچنین در عنوان شرکت باید کلمه‌ی «خاص» قبل از ذکر نام شرکت یا بعد از آن بلافاصله اضافه شود، مانند «شرکت سهامی خاص الوند» و قید کلمه‌ی خاص باید در تمام نوشته‌های شرکت به‌وضوح مشخص باشد. زیرا این نوع شرکت‌ها در حقیقت یک قسم از شرکت سهامی خانوادگی و خصوصی است که مراجعه کنندگان باید اطلاع داشته باشند. سهام شرکت “سهامی خاص” امکان عرضه و معامله در بورس اوراق بهادار را ندارد. مگر در صورتیکه شرکت تبدیل به “سهامی عام” شود و معامله در بورس نیز منوط به پذیرش در بورس است.

بنابراین صرفاً سهام شرکت “سهامی عام” قابلیت معامله در بورس را دارد. ولی این بدان معنا نیست که هر شرکت سهامی عامی قادر به معامله در بورس است و این مبحث ادامه دارد…

نویسنده: خانم دکتر کلهر

بیشتر بخوانید:

هیئت مدیره و شرایط آن در شرکت‌های سهامی خاص

مدیران موظف و غیر موظف در شرکت‌های سهامی خاص

مشاور حقوقی برای شرکت تجاری از کجا پیدا کنیم؟